Protezy

Protezy to ruchome (wyjmowane z jamy ustnej) uzupełnienia protetyczne stosowane w przypadku utraty wszystkich zębów albo licznych braków w uzębieniu. Utrata całego uzębienia wymaga wykonania protez całkowitych, natomiast częściowe braki w uzębieniu uzupełnia się za pomocą protez częściowych

Przy bezzębiu lub rozległych brakach zębowych niepozwalających na zastosowanie innego uzupełnienia, jedynym rozwiązaniem są protezy osiadające (całkowite lub częściowe), które niestety niezbyt mocno utrzymują się na podłożu. Nieporównanie lepsze pod względem konstrukcyjnym i funkcjonalnym są protezy podparte ozębnowo (opierające się na zębach), do których należą wyłącznie protezy częściowe.

Te protezy nie osiadają, mocniej trzymają się podłoża, są wytrzymałe i wygodne w użytkowaniu, można je jednak zastosować tylko wówczas, gdy brakom w uzębieniu towarzyszy odpowiednie rozmieszczenie zębów własnych pacjenta nadających się do utrzymania protezy.

Rodzaje protez

Protezy osiadające

Protezy osiadające (zarówno całkowite jak i częściowe) opierają się na dziąsłach i podniebieniu utrzymując się na podłożu przez przyssanie lub adhezję. Protezy częściowe trzymają się podłoża lepiej niż całkowite, ponieważ wyposażone są w metalowe klamry (haczyki) zapewniające im dodatkowe utrzymanie na zębach.

Określenie protezy osiadające nie jest przypadkowe, ponieważ z biegiem czasu ten rodzaj protez osiada na podłożu w wyniku zanikania wyrostka zębodołowego (kości, w której osadzone są zęby). Stopniowy zanik kości spowodowany uciskiem wywieranym przez protezę na dziąsła skutkuje tym, że proteza staje się za luźna, traci przyczepność i po kilku latach wymaga wymiany na nową.

Protezy osiadające wykonywane są z akrylu lub nylonu, ale materiałem stosowanym najczęściej wciąż pozostaje akryl.

Akrylowe protezy natychmiastowe

W pewnych okolicznościach protezy akrylowe znajdują zastosowanie jako protezy natychmiastowe, które wykonuje się przed zabiegiem usunięcia zniszczonych zębów i zakłada bezpośrednio po ich ekstrakcji (usunięciu). Protezy te pozwalają uniknąć bardzo przykrej dla pacjenta sytuacji kontaktowania się z otoczeniem bez kompletu uzębienia. Jest to ważne zwłaszcza po usunięciu zębów przednich.

Jeśli ilość usuniętych zębów jest duża, protezę natychmiastową traktuje się jako tymczasową, co oznacza, że po zagojeniu dziąseł należy wymienić ją na nową. Nie ma takiej konieczności po usunięciu jednego lub kilku zębów. Wystarczy tylko po pewnym czasie protezę podścielić.

Protezy podparte ozębnowo

Pod względem konstrukcyjnym protezy podparte ozębnowo różnią się w sposób zasadniczy od protez osiadających, ponieważ opierają się nie tylko na dziąsłach czy podniebieniu, ale przede wszystkim na zachowanych zębach pacjenta. Dzięki podparciu na zębach nie osiadają, gdyż podczas ich użytkowania siły żucia przenoszone są bezpośrednio na zęby własne pacjenta a nie na dziąsła, w związku z czym nie dochodzi do zaniku wyrostka kostnego, a tym samym do osiadania protezy. Inną ich zaletą jest większy komfort użytkowania wynikający z ograniczenia do minimum rozmiarów niewygodnej dla pacjenta płyty podniebiennej oraz zredukowania grubości materiału imitującego dziąsła. Dzięki temu zajmują mniej miejsca w ustach i nie osłabiają wrażeń smakowych. Do najbardziej znanych i najczęściej stosowanych protez podpartych ozębnowo należą nowoczesne, estetyczne i wygodne w użytkowaniu protezy szkieletowe mocowane na klamrach lub bezklamrowe.

Protezy szkieletowe bezklamrowe

Protezy te należą do uzupełnień protetycznych najbardziej zaawansowanych technicznie, wymagających precyzyjnego wykonania. Mają one wszystkie zalety standardowych protez szkieletowych, ale przewyższają je estetyką, ponieważ nie posiadają nie najlepiej się prezentujących metalowych klamer. Klamry nie są im potrzebne, bo utrzymują się na zębach dzięki niewielkim, prostym w działaniu urządzeniom takim jak zatrzaski, rygle, zasuwy oraz korony teleskopowe. Aby można było te urządzenia zastosować, konieczne jest oszlifowanie zębów i osadzenie na nich koron zaopatrzonych w elementy mocujące protezę do podłoża.

Wśród protez bezklamrowych wyróżniają się protezy mocowane na koronach teleskopowych. Korona teleskopowa składa się z dwóch części: zewnętrznej, która jest częścią protezy oraz wewnętrznej, osadzonej na oszlifowanym zębie pacjenta. Podczas zakładania protezy korony zewnętrzne nasuwają się na wewnętrzne i w ten sposób utrzymują protezę na podłożu. Oparcie na teleskopach jest na tyle stabilne, że proteza górna nie wymaga żadnego podparcia na podniebieniu.

Chociaż protezy bezklamrowe nie są tanie, to takie ich zalety jak pełna swoboda (na pewno nie spadną) i wyjątkowy komfort użytkowania oraz bardzo dobry efekt kosmetyczny są niewątpliwie zachętą, by się na nie zdecydować.

Protezy akrylowe

Protezy akrylowe (przy bezzębiu - całkowite, w przypadku licznych braków zębowych - częściowe) są najtańszym, ale jednocześnie najmniej wygodnym rodzajem ruchomych uzupełnień protetycznych. Wykonuje się je w całości z akrylu. Podstawowym elementem ich konstrukcji jest dopasowana do podłoża warstwa różowego akrylu obejmująca dziąsła (a w protezie górnej także całe podniebienie), w której osadza się sztuczne zęby odpowiednio dobrane kształtem i kolorem do reszty uzębienia, zaś w przypadku bezzębia do wieku pacjenta.

Warstwa akrylu (ze względu na łamliwość tego materiału) musi być dość gruba, wskutek czego protezy akrylowe zajmują w jamie ustnej znacznie więcej miejsca niż inne uzupełnienia, przyczyniają się także do osłabienia wrażeń smakowych. Dotyczy to zwłaszcza protez górnych, zakrywających podniebienie.

Protezy akrylowe nie są łatwe w użytkowaniu, bo często łamią się i pękają oraz słabo trzymają się podłoża, nie są też zupełnie bezpieczne dla dziąseł i zachowanych zębów, ponieważ:

mogą przyspieszać zanik wyrostka zębodołowego,
wywoływać przewlekłe stany zapalne dziąseł,
powodować obnażanie szyjek ocalałych zębów.

Mimo coraz bogatszej oferty w zakresie uzupełnień protetycznych, zapotrzebowanie na protezy akrylowe wciąż jest duże. Często są one bowiem (z różnych względów) jedynym ratunkiem dla osób, które utraciły całe uzębienie lub dużą jego część. Brak możliwości zastosowania innego uzupełnienia nie powinien być dla nich powodem do obaw, gdyż starannie wykonana proteza akrylowa potrafi skutecznie wypełniać swoje zadania, zarówno pod względem funkcjonalnym jak i estetycznym. Wcale nie musi wyglądać sztucznie (efekt sztuczności można wyeliminować), a przy dobrze zachowanym wyrostku kostnym nie będzie też spadać.

Protezy szkieletowe mocowane na klamrach

Klasyczne protezy tego typu są połączeniem metalu z akrylem. Ich główny element konstrukcyjny to odlany z metalu szkielet zaopatrzony w klamry i ciernie, idealnie dopasowany do kształtu podłoża jamy ustnej. Metalowy szkielet powleczony jest imitującą dziąsła warstwą różowego akrylu, w której osadzone są sztuczne zęby wypełniające braki w uzębieniu.

Zastosowanie metalu nadaje protezom szkieletowym trwałość, sprężystość i wytrzymałość na obciążenia, a jednocześnie sprawia, że są one cieńsze i lżejsze od protez w całości wykonanych z akrylu. Z kolei wyposażenie ich w klamry (haczyki) oraz ciernie (wypustki opierające się na żujących powierzchniach zębów) zapewnia im mocne podparcie na zębach i dobre utrzymanie na podłożu.

Ten rodzaj protez ma cenną zaletę: nie wymaga specjalnego przygotowania (okoronowania) zębów, na których ma się opierać. Jego wadą jest natomiast to, że niektóre klamry stanowiące element konstrukcji mogą być widoczne.